Ο Θεσμικός Παλμός της Δημοκρατίας

Ο Θεσμικός Παλμός της Δημοκρατίας

Είναι μερικά βράδια που ο ύπνος δεν σε επισκέπτεται και σπαταλάς τον χρόνο σου σε ανούσιες σκέψεις του τύπου.. «..τι θα γινόταν εάν…». Εναλλακτικά χαζεύεις στην τηλεόραση όλους αυτούς τους απίθανους που κυβερνούν ή έχουν κυβερνήσει κατά καιρούς και αναρωτιέσαι.. «στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε;».

Στην δικιά μας περίπτωση βέβαια ανακαλύπτουμε τη φαιδρότητά αργότερα ή πολύ αργότερα, από την κατάθεση της ψήφου, όπως αυτή ορίζεται από το στιγμιαίο «δημοκρατικό» μας πολίτευμα.

Για παράδειγμα ένα βράδυ είδα στο διαδίκτυο ένα απόσπασμα συνεδρίασης δημοτικού συμβουλίου του δήμου Σικυωνίων! Θέμα λέει «λογοδοσία». Οπότε ετέθη το ερώτημα για τη διαχείριση μιας διαδημοτικής επιχείρησης με όνομα «Δημόφιλος»!

Το χωριό του τρελού το ξέρετε; Έ! Κάπως έτσι!

Μέχρι και εξουσιοδοτήσεις αναρμοδιότητας, επικαλέστηκε ένας απίθανος τύπος για να μην απαντήσει στο ερώτημα,.. πώς διαχειρίζονται τα χρήματα του φορολογούμενου(;) από τον κάθε «μαϊμουδιάρη»! Συμπεριφερόταν σαν να τον ρωτούσαν τι ψώνισε με τα χρήματα της παρέας του στο σούπερ μάρκετ!

Εν τέλει, εάν κατάλαβα καλά, ο δήμος Σικυωνίων μαζί με τον δήμο Νεμέας «έφτιαξαν» μια αναπτυξιακή εταιρεία στην οποία έχουν εκχωρήσει πόρους αλλά δεν έχουν λάβει την «εξουσιοδότηση» να λογοδοτούν για τις πράξεις της! Φανταστικά!

Οπότε διόρθωση.., το χωριό του μουγκού το ξέρετε; Κάπως έτσι!

Η νοοτροπία βέβαια είναι διαχρονική και μου θύμισε έντονα έναν πρώην δήμαρχο Αθηναίων κάπου στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Στην προσπάθειά του να διαχειριστεί παρομοίως σε υπερθετικό βαθμό το παγκάρι του δήμου, ανακάλυψε μαζί με έναν ομόσταυλό του δήμαρχο Σπάρτης, πως δεν είχε υπογραφεί η σύμβαση λήξης του πελοποννησιακού πολέμου!

Πεδίο «επένδυσις» δόξης λαμπρόν!!! Τότε βλέπετε δεν είχαν ανακαλύψει ακόμα τις «αναπτυξιακές διαδημοτικές επιχειρήσεις»!

Μαζεύτηκαν λοιπόν μετά του συρφετού κομματαρχών, εκκλησίας και λοιπών… ώστε να ολοκληρώσουν, ως άξιοι επίγονοι, αυτό που οι αχρείοι πρόγονοι είχαν αφήσει μισό!!

Πρέπει να αγαλλίασαν τα κόκκαλα όλων των αρχαίων από την αποκατάσταση της αιωνόβιας αποκοτιάς!

Μιας και πιάσαμε τους αρχαίους πολύ συχνά έρχεται στο μυαλό μου ο Πλάτωνας κι ο Αριστοτέλης. Προσπαθώ με την ελλιπή μου γνώση να ορίσω την ιδανική πόλη, την ιδανική κοινωνία όχι ως αριθμητικό άθροισμα πολιτών αλλά ως ηθική ισορροπία, ως νοοτροπία. Να αναζητήσω την λειτουργία τον κανόνων, των νόμων δηλαδή και να μελετήσω με ποιο τρόπο μπορούν να συγκρατήσουν τα πάθη της εξουσίας[1] και πώς μπορεί να παραμεριστεί αυτή η δυσώδης νοοτροπία[2].

Σε προηγούμενο άρθρο (λεπτ. ΕΔΩ), είχαμε μελετήσει την οπτική της μέσης τάξης. Το είχαμε παρουσιάσει ως ισορροπία μεταξύ πλούτου και φτώχειας, μεταξύ εξουσίας και λογοδοσίας. Παλαιότερα είχαμε μελετήσει και την πληρότητα της δημοκρατίας μας (λεπτ. ΕΔΩ).

Στην ουσία, όσες φορές και να το σκεφθώ καταλήγω στο ίδιο συμπέρασμα. Η δημοκρατία ζει ή πεθαίνει μέσα από την καθολική λειτουργία ή μη των νόμων.

Αυτόν ακριβώς τον παλμό επιχειρούμε να μετρήσουμε με έναν νέο δείκτη. Τον Institutions Index.

Ο Σκοπός του Δείκτη μας

Ο Institutions Index προσπαθεί να μετρήσει την ποιότητα, τη σταθερότητα και την αξιοπιστία των θεσμών, δηλαδή το κατά πόσο οι κανόνες του δημοκρατικού παιχνιδιού τηρούνται στην πράξη. Για τον λόγο αυτό φτιάξαμε τέσσερις υποδείκτες των οποίων ο λόγος του αθροίσματός τους, συγκροτεί τον δείκτη μας.

Υποδείκτης	Περιγραφή
Rule of Law	Ανεξαρτησία δικαιοσύνης και ισονομία.
Corruption Control	Έλεγχος διαφθοράς και διαφάνεια.
Government Effectiveness	Αποτελεσματικότητα δημόσιας διοίκησης.
Civic Trust	Εμπιστοσύνη πολιτών προς τους θεσμούς.

Η Πορεία της Ελλάδας (2020–2024)

Συγκεντρώσαμε τα απαραίτητα στοιχεία ώστε να τα εισάγουμε στον δείκτη μας. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται ακολούθως αφορούν τη χώρα μας.

Έτος	Rule of Law	Corruption Control	Gov. Effectiveness	Civic Trust	Institutions Index (0 έως 1)
2020	0.60	0.46	0.55	0.33	0.48
2021	0.61	0.48	0.56	0.35	0.50
2022	0.62	0.50	0.57	0.36	0.51
2023	0.63	0.49	0.58	0.36	0.52
2024	0.63	0.49	0.58	0.36	0.52

Πίνακας 1:Institution Index (2020-2024)

Γράφημα 1: Institutions Index Ελλάδας (2020–2024)

Είναι εμφανές από τις μετρήσεις μας πώς παρατηρείται μια μικρή αλλά σταθερή θεσμική άνοδος από 0,48 σε 0,52[3] τα έτη όπου μελετούμε. Η διακεκομμένη γραμμή δείχνει τον μέσο όρο Ε.Ε. (0.62).

Ανάλυση ανά Συνιστώσα του δείκτη μας

Έχοντας υπόψη τα αποτελέσματα του αλγόριθμού μας σκεφθήκαμε να μελετήσουμε τα αποτελέσματα του κάθε υποδείκτη. Δηλαδή της κάθε συνιστώσας του δείκτη μας.

Όσον αφορά την Ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την ισονομία (Rule of Law) η χώρα μας εμφανίζεται να διαθέτει ένα ισχυρό θεσμικό πλαίσιο, ισχυρό νομικό οπλοστάσιο. Παράλληλα όμως υποφέρει από βραδύτητα στην απόδοση Δικαιοσύνης[4].

Αναλόγως στον τομέα του ελέγχου διαφθοράς και διαφάνειας (Corruption Control) η ζητούμενη πρόοδος δεν είναι ακόμα ορατή κοινωνικά. Υπάρχουν βέβαια προσπάθειες όπως η Διαύγεια και το ΚΗΜΔΗΣ οι οποίες όμως φαίνεται πως δεν επαρκούν. Οι διαχειριστές του δημοσίου χρήματος παρουσιάζονται εξαιρετικά εφευρετικοί[5]!

Η Αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης (Government Effectiveness) μάλλον είναι ανύπαρκτη. Η ψηφιακή μετάβαση άλλαξε το κράτος, αλλά η διοικητική συνέχεια παραμένει ζητούμενο.

Τέλος η εμπιστοσύνη πολιτών προς τους θεσμούς (Civic Trust) είναι ίσως η αχίλλειος πτέρνα. Το πιο αδύναμο σημείο!! Οι πολίτες δείχνουν περιορισμένη εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη, τα κόμματα και σε κάθε κοινοβούλιο εθνικό ή τοπικό.

Ακολούθως απεικονίζονται τα συμπεράσματά μας όπως απορρέουν από την εφαρμογή των δεδομένων στον δείκτη μας.

Γράφημα 2: Ανάλυση Συνιστωσών (Ελλάδα 2024)

Η Ελλάδα στον Θεσμικό Χάρτη

Φυσικά δεν είμαστε μόνοι. Όπως πάντα, έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να μελετήσουμε τα ανάλογα στοιχεία της παγκόσμιας γειτονιάς μας. Τα αποτελέσματα του δείκτη μας για το έτος 2024 παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα.

Χώρα/Περιοχή	Institutions (0–1)	Rule of Law	Corruption Control	Gov. Effectiveness	Civic Trust
Ελλάδα	0.52	0.63	0.49	0.58	0.36
Ε.Ε. (Μ.Ο.)	0.62	0.70	0.62	0.66	0.50
ΗΠΑ	0.65	0.74	0.69	0.72	0.45
Σκανδιναβικές	0.83	0.90	0.85	0.88	0.70

Πίνακας 2: Institution Index 2024 (Ελλάδα, Ε.Ε, ΗΠΑ, Σκανδιναβικές Χώρες )

Γράφημα 3: Συγκριτικός Institutions Index (Ελλάδα–ΕΕ–ΗΠΑ–Σκανδιναβικές Χώρες)

Γράφημα 4: Ανάλυση Συνιστωσών ανά Περιοχή

Με τα αποτελέσματα που έχουμε εξάγει η Ελλάδα υπολείπεται περίπου 0.10 μονάδες από τον μέσο όρο της Ε.Ε. και 0.30 από τις Σκανδιναβικές Χώρες.
Το χάσμα αυτό προφανώς είναι πολιτισμικό! Συμπεραίνουμε αβίαστα πως το διάγραμμά μας εμφανίζει τη διαφορά μιας τυπικής και μιας ουσιαστικής δημοκρατίας. Μιας δημοκρατίας που λειτουργεί μόνο την ημέρα των εκλογών και μιας δημοκρατίας που λειτουργεί καθολικά.

Ερμηνεία «Θεσμοί χωρίς εμπιστοσύνη»

Μπορούμε να συμπεράνουμε πως η χώρα μας προφανώς έχει νόμους και κανόνες! Έχει νόμους και κανόνες που δεν τους «πιστεύει»[6]!!

Στα δικά μου μάτια η κρίση εμπιστοσύνης δεν είναι θεσμικό πρόβλημα είναι ηθικό και πολιτισμικό. Είναι θέμα νοοτροπίας! Η εξαπάτηση και η κλοπή δεν είναι μαγκιά!!

Η προστασία του παραβάτη από την κάθε βουλή (τοπική ή εθνική), από τον θεματοφύλακα δηλαδή των θεσμών, αποτελεί κυρίως θέμα ηθικό! Το πώς βρε παιδί μου αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας.

Η αποφυγή της λογοδοσίας, επικαλούμενοι τυχαίους νόμους και εξουσιοδοτήσεις, είναι κατ’ ελάχιστο αλητεία! Είναι προσβολή στον μόχθο του φόρου των πολιτών! Προσβολή σε όλους μας!

Όταν το νόμιμο υπερβαίνει το λογικό η δημοκρατία ασφυκτιά! Όταν και εάν η εμπιστοσύνη επανέλθει, οι δείκτες φυσικά θα ακολουθήσουν.

Τι προβλέπω; Για να πλησιάσει η Ελλάδα το 0.62 του ευρωπαϊκού μέσου όρου, χρειάζεται

Ανεξάρτητη δικαιοσύνη με αξιοκρατικά κριτήρια επιλογής ηγεσίας.
Θωράκιση ελεγκτικών μηχανισμών (ΑΣΕΠ, ΕΛΣΤΑΤ).
Διοικητική συνέχεια στις μεταρρυθμίσεις.
Κυρίως όμως καλλιέργεια θεσμικού πολιτισμού, σταθερότητα κανόνων, λογοδοσία και ηθική συνέπεια. Ο αιρετός οφείλει να λογοδοτεί επειδή το «θέλει» και όχι επειδή του το επιβάλει ένας νόμος τον οποίο προσπαθεί μανιωδώς να παρακάμψει!

Η Ελλάδα μέσα στην Ευρώπη του 2025

Η χώρα μας, αλλά και το σύνολο της Ευρώπης του 2025 προφανώς αναζητά τη νέα της «συμφωνία εμπιστοσύνης», το νέο της «κοινωνικό συμβόλαιο». Οι πολίτες δεν αμφισβητούν την ανάγκη για θεσμούς, αμφισβητούν την ικανότητά τους να παράγουν δικαιοσύνη.

Η χώρα μας βρίσκεται στο μεταίχμιο των δυο προσώπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βρίσκεται στο μεταίχμιο της θεσμικής ωριμότητας του Βορρά και της διοικητικής ανεπάρκειας του Νότου. Της «διοικητικής εφευρετικότητας» του Νότου θα ήταν δόκιμο να πω!

Εάν καταφέρουμε να μετατρέψουμε την επιβαλλόμενη συμμόρφωση[7] σε κουλτούρα εμπιστοσύνης, θα είναι το παράδειγμα της νέας ευρωπαϊκής ισορροπίας. Θα έχουμε βρει εκείνο το σημείο όπου η δημοκρατία παύει να είναι ρητορική, παύει να υφίσταται μόνο την ημέρα των εκλογών. Θα έχουμε βρει εκείνο το σημείο όπου η δημοκρατία γίνεται καθολική λειτουργία. Γίνεται πραγματικότητα, γίνεται η ισορροπία του Αριστοτέλη.

Πηγές